​Tìm hiểu về các loại virus đường hô hấp và virus gây viêm phổi trên người (HMPV)

Các virus đường hô hấp là nguyên nhân chính gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên toàn cầu. Chúng có thể dẫn đến các bệnh lý từ nhẹ như cảm lạnh, viêm họng cho đến nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp. Trong đó, trẻ em, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy yếu là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh nặng. Dưới đây là những loại virus đường hô hấp phổ biến, bao gồm virus cúm, virus hợp bào hô hấp, coronavirus, rhinovirus, adenovirus, parainfluenza và human metapneumovirus (HMPV).

I. Các loại virus đường hô hấp phổ biến

1. Virus cúm (influenza virus)

Virus cúm là nguyên nhân gây ra các dịch cúm mùa hàng năm và có khả năng bùng phát thành đại dịch toàn cầu. Virus này có bốn loại chính: A, B, C và D, trong đó virus cúm A và B là hai loại phổ biến nhất gây bệnh ở người.
 

• Virus cúm A: Có khả năng biến đổi và gây ra các đại dịch như cúm Tây Ban Nha (1918), cúm H1N1 (2009). Loại này thường xuất hiện ở nhiều loài động vật như lợn, chim, ngựa.
• Virus cúm B: Gây bệnh nhẹ hơn virus cúm A, thường chỉ xuất hiện ở người và gây ra các dịch cúm theo mùa.
• Virus cúm C: Hiếm gặp hơn và thường gây bệnh nhẹ, không có khả năng bùng phát thành dịch lớn.
• Virus cúm D: Được phát hiện ở động vật, chưa có bằng chứng gây bệnh ở người.

2. Virus parainfluenza

Virus parainfluenza là nguyên nhân gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như viêm thanh quản, viêm tiểu phế quản và viêm phổi. Virus này có bốn type chính (HPIV-1, HPIV-2, HPIV-3 và HPIV-4), thường gây bệnh nặng hơn ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người suy giảm miễn dịch.

• HPIV-1 và HPIV-2: Chủ yếu gây viêm thanh quản (croup) ở trẻ em.
• HPIV-3: Thường liên quan đến viêm tiểu phế quản và viêm phổi.
• HPIV-4: Hiếm gặp hơn, nhưng vẫn có thể gây bệnh hô hấp ở người.

3. Virus hợp bào hô hấp (respiratory syncytial virus - RSV)

RSV là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ dưới 2 tuổi. Người cao tuổi và những người có bệnh phổi mạn tính cũng có nguy cơ mắc bệnh nặng do RSV.

RSV lây lan chủ yếu qua giọt bắn hô hấp hoặc tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus. Triệu chứng ban đầu giống cảm lạnh thông thường nhưng có thể nhanh chóng tiến triển thành khó thở, thở rít và viêm phổi.
 
Hiện nay, một số quốc gia đã phê duyệt vắc-xin phòng RSV dành cho người cao tuổi và phụ nữ mang thai để bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi nguy cơ nhiễm bệnh nặng.

4. Coronavirus

Coronavirus là họ virus gây ra nhiều bệnh lý khác nhau, từ cảm lạnh thông thường đến các hội chứng hô hấp cấp tính nguy hiểm.

Coronavirus thông thường: Bao gồm 4 chủng 229E, NL63, OC43 và HKU1, thường gây cảm lạnh nhẹ và tự khỏi.

• SARS-CoV-1: Gây ra dịch SARS (hội chứng hô hấp cấp tính nặng) năm 2003, với tỷ lệ tử vong lên đến 10%.
• MERS-CoV: Xuất hiện năm 2012 và gây dịch bệnh ở Trung Đông, có tỷ lệ tử vong khoảng 35%.
• SARS-CoV-2: Là virus gây đại dịch COVID-19, bùng phát từ cuối năm 2019, gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe, kinh tế và hệ thống y tế toàn cầu.

Vắc-xin và các phương pháp điều trị kháng virus đã giúp kiểm soát dịch COVID-19, giảm tỷ lệ mắc bệnh nặng và tử vong.

5. Rhinovirus

Rhinovirus là nguyên nhân phổ biến nhất gây cảm lạnh thông thường, với hàng tỷ ca nhiễm mỗi năm. Virus này có hơn 100 chủng khác nhau và có khả năng tồn tại lâu trong môi trường, dễ dàng lây lan qua giọt bắn và tiếp xúc trực tiếp.

Dù thường chỉ gây bệnh nhẹ, rhinovirus có thể dẫn đến biến chứng ở những người có bệnh nền như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc hệ miễn dịch suy yếu.

6. Virus gây viêm phổi trên người (human metapneumovirus - HMPV)

HMPV được phát hiện vào năm 2001 và có mặt trên toàn thế giới. Đây là một loại virus RNA thuộc họ Pneumoviridae, có đặc điểm tương tự RSV.

• Triệu chứng của HMPV
• Ho, sổ mũi, đau họng, sốt nhẹ đến trung bình.
• Trong một số trường hợp, có thể gây khò khè, khó thở và viêm phổi.
• Người có bệnh nền hoặc hệ miễn dịch yếu có nguy cơ biến chứng nặng hơn.
• Chẩn đoán và điều trị HMPV

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu hay vắc-xin phòng ngừa HMPV. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng, nghỉ ngơi và bổ sung đủ nước.

II. Cách phòng ngừa các bệnh do virus đường hô hấp

Việc phòng ngừa các bệnh do virus đường hô hấp có thể giảm nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Một số biện pháp hiệu quả gồm:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng.
• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay.
• Tránh tiếp xúc gần với người bệnh để hạn chế nguy cơ lây nhiễm.
• Tiêm vắc-xin đầy đủ: Vắc-xin cúm, RSV, COVID-19 và phế cầu giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nặng.

Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc giúp tăng cường hệ miễn dịch.
Vệ sinh môi trường sống: Thường xuyên lau chùi bề mặt tiếp xúc, giữ không gian thoáng mát và sạch sẽ.
  Các virus đường hô hấp như cúm, RSV, coronavirus, HMPV,... có thể gây ra những bệnh từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người. Việc hiểu rõ về các loại virus này và áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Bệnh viện Nhân Dân Gia Định luôn đồng hành cùng bạn trong việc nâng cao nhận thức và phòng chống các bệnh đường hô hấp. Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ, hãy liên hệ với cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn và điều trị kịp thời.